Konińska rekultywacja – dziesięciolecia doświadczeń (3)

W kwietniu 1971 roku został powołany Oddział Rekultywacji, osobna komórka zajmująca się wyłącznie zadaniami związanymi z rewitalizacją terenów pokopalnianych. Jednak takie prace prowadzono wcześniej, od przełomu lat 1950/1960. Już teren po pierwszej odkrywce Morzysław przeznaczony został do uporządkowania i dalszego zagospodarowania W 1970 roku kopalnia nawiązała współpracę z naukowcami, dzięki czemu w Koninie powstała Stacja Doświadczalna Rekultywacji Terenów Pogórniczych, którą kierował prof. Jan Bender.
Wyniki uzyskane przez naukowców zostały wykorzystane przy prowadzeniu rekultywacji o kierunku rolnym i leśnym.

Rekultywacja wodna
W ostatnich latach szczególnym zainteresowaniem społeczności lokalnych cieszy się wodny kierunek rekultywacji. Odpowiadając na te oczekiwania, kopalnie odkrywkowe wprowadzają do swojej praktyki rewitalizacyjnej tworzenie zbiorników wodnych.

PAK KWB Konin w swojej historii eksploatowała dziesięć odkrywek, w wyrobisku każdej zamkniętej odkrywki utworzyła zbiornik wodny. Do tej pory powstało siedem akwenów:
• zbiornik po odkrywce Morzysław (stanowiący obecnie część Parku 700-lecia w Koninie) o powierzchni zalewu 2,5 ha i pojemności 20 tys. m³
• zbiornik po odkrywce Niesłusz (zlokalizowany na konińskim osiedlu Zatorze) o powierzchni 18,5 ha i pojemności 148 tys. m³
• jezioro Czarna Woda po odkrywce Gosławice (również znajdujące się w granicach administracyjnych miasta) o powierzchni 32 ha i pojemności 290 tys. m³
• zbiornik po odkrywce Pątnów w Mikorzynie (pierwsze jezioro w Polsce kupione przez osobę prywatną) o powierzchni 346 ha i pojemności 83 500 tys. m³
• zbiornik Malta w Kleczewie, utworzony w polu odkrywki Jóźwin II A, o powierzchni 9 ha i pojemności 75 tys. m³
• zbiornik w Kozarzewku po odkrywce Kazimierz Południe o powierzchni 65 ha i pojemności około 2 000 tys. m³
• zbiornik w polu Bilczew odkrywki Drzewce o powierzchni 42 ha i pojemności 2 400 tys. m³.

Obecnie trwają prace przy tworzeniu kolejnych akwenów w wyrobiskach końcowych: po odkrywce Kazimierz Północ (o powierzchni około 522 ha), po odkrywce Lubstów (475 ha) oraz zbiornik Roztoka po odkrywce Jóźwin II A (16 ha). Powstaną również zbiorniki wodne w wyrobiskach nadal czynnych odkrywek: Jóźwin II B (o powierzchni 840 ha – będzie to zatem największy zbiornik w regionie konińskim), po odkrywce Drzewce (176 ha) oraz po odkrywce Tomisławice (około 290 ha).

Akweny poeksploatacyjne spełniają funkcje retencyjne i przeciwpowodziowe, mogą być wykorzystane także dla celów rekreacyjnych. Zdecydowanie podnoszą walory hydrograficzne i turystyczne regionu. Mają zagospodarowane brzegi, dysponują plażami i ścieżkami rowerowo-spacerowymi, stanowią zatem doskonałe miejsce wypoczynku. Części płytsze pełnią rolę kąpielisk, głębsze służą wędkarzom i amatorom korzystania ze sprzętu wodnego.

Fot. Piotr Ordan

1. Rekultywacja wodna, zbiornik Kleczew po odkrywce Kazimierz Północ, 2020
2. Zbiornik Czarna Woda w miejscu odkrywki Gosławice
3. Jednym z akwenów po odkrywce Drzewce jest zbiornik Bilczew
4. Zbiornik po odkrywce Pątnów, powyżej Jezioro Mikorzyńskie (fot. Michał Szelest)

1

2

3

4

Przyroda na zwałowisku
W efekcie prowadzonych zabiegów rekultywacyjnych na terenach poeksploatacyjnych powstały doskonałe warunki siedliskowe dla różnych gatunków ssaków i ptaków. Na zalesionych terenach zrekultywowanych zadomowiły się między innymi dziki, lisy, sarny i jelenie.

W ostatnich latach prowadzono obserwacje awifauny na wybranych powierzchniach terenów byłych odkrywek w pobliżu miejscowości Stefanowo, Komorowo, Kleczew i Złotków. Z obserwacji wynika, że na obszarach tych występują trzy grupy ptaków: gatunki lęgowe, gatunki żerujące lub poszukujące schronienia oraz gatunki pojawiające się przypadkowo.
W 2017 roku na badanych powierzchniach zauważono 47 gatunków ptaków. Najpowszechniejszym gatunkiem lęgowym był skowronek, często występowały też: pliszka żółta, potrzos, bażant, białorzytka, czajka i gąsiorek, a także sieweczka rzeczna i sieweczka obrożna – gatunki określane w Polsce jako bardzo nielicznie lęgowe.

Siedliskiem wielu gatunków ptaków wodnych stają się również akweny utworzone w wyrobiskach. Swoje lęgi odbywają tam między innymi perkozy, łyski, kaczki, czaple, gęsi i łabędzie.
W zbiornikach pokopalnianych żyje też wiele gatunków ryb. Przykładem może służyć Czarna Woda, gdzie występują nie tylko płocie, krąpie i ukleje, ale także karpie, szczupaki i sumy.

Można zatem uznać, że rekultywacja terenów pogórniczych w kopalni Konin jest prawidłowa i skuteczna.

Jacek Stasiński
Kierownik Działu Rekultywacji
ZE PAK SA

Fot. Piotr Makarowicz
5. Sieweczki obrożne
6. Dzik
7. Potrzos
8. Sarna
9. Gęś gęgawa