Goście z epoki lodowcowej

To nie jest migawka historii, a prehistorii, z czasów, gdy w naszym regionie żyły żubry pierwotne (Bison priscus). Było to w okresie plejstocenu, który trwał od 2,5 mln do 11,7 tys. lat temu.
Żubr pierwotny, zwany także prażubrem, występował na stepach Europy, Syberii, Beringii (która w okresie zlodowaceń łączyła kontynent amerykański z azjatyckim) oraz Ameryki Północnej. Dzielił swoje terytorium z innymi wielkimi ssakami roślinożernymi: mamutem, nosorożcem włochatym, jeleniem olbrzymim i reniferem.
Prażubr był podobny do swego współczesnego kuzyna, ale o 5-10 % większy, miał też znacznie grubsze i dłuższe rogi, ich rozpiętość dochodziła nawet do 120 cm, podczas gdy obecny żubr ma rogi o rozpiętości 70-80 cm. Żubry pierwotne wyginęły pod koniec plejstocenu, najdłużej przetrwały na Syberii, do 15-12 tys. lat temu. W Europie najmłodsze szczątki tego zwierzęcia (sprzed 17, 6 tys. lat) znaleziono w południowej Francji.

Co historia prażubra ma wspólnego z naszymi kopalniami? To, że fragmenty kości tych zwierząt zostały znalezione na odkrywkach; dziś są one eksponowane w Muzeum Okręgowym w Koninie i Muzeum Miasta Turku.
W konińskiej placówce czaszki prażubra stanowią część wystawy stałej „Mamuty, nosorożce… znaleziska z okolic Konina”. Jedna pochodzi z prawdopodobnie z odkrywki Gosławice, druga znaleziona została w sierpniu 1974 roku w szybie nr 3 na odkrywce Jóźwin.
Natomiast w Muzeum Miasta Turku kości zwierząt czwartorzędowych pokazuje wystawa archeologiczna. Wśród eksponatów są trzy fragmenty czaszki prażubra z dobrze zachowanymi możdżeniami. Kości te w latach 1980. znaleziono na odkrywkach kopalni Adamów.

Podobne znaleziska, pochodzące najczęściej z jaskiń i dolin rzecznych, znajdują się m. in. w Muzeum Ziemi PAN w Warszawie oraz placówkach w Jarosławiu, Białymstoku, Kielcach czy Wrocławiu. W Polsce mamy w sumie ponad 70 fragmentów czaszek, rogów i szkieletów prażubra.
W tym roku rozpoczęły się badania tych szczątków prowadzone przez Instytut Biologii Ssaków PAN w Białowieży. Dzięki projektowi naukowcy mają nadzieję poszerzyć wiedzę na temat diety prażubra oraz czasu i warunków, w jakich żył. W tym celu zbadają pozostałości tych zwierząt z terenu Europy i północno-wschodniej Syberii. Wstępne badania szczątków trzech okazów pozwoliły ustalić ich wiek na 37- 36 tys. lat temu.                    e

(Z wykorzystaniem naukawpolsce.pap.pl oraz artykułu Emilii Hofman-Kamińskiej: Powrót do przeszłości – znaleziska kostne żubra pierwotnego)

Na pierwszym zdjęciu czaszki prażubra na wystawie w Muzeum Okręgowym w Koninie – z lewej znaleziona na odkrywce Gosławice, z prawej pochodząca z odkrywki Jóźwin. Fot. Izabela Lorek, wizerunek prażubra w gablocie: Rusłan Tarabukin.
Pozostałe zdjęcia z artykułu E. Hofman-Kamińskiej.