Jubileusz Elektrowni Pątnów

We wrześniu tego roku mija 50 lat od momentu uruchomienia pierwszego bloku 200 MW w Elektrowni Pątnów. W kronice budowy elektrowni napisano wówczas: Pod koniec września 1967 roku blok pierwszy, po przebyciu 72-godzinnego ruchu próbnego na pełnym obciążeniu, został przekazany do eksploatacji wraz z urządzeniami ogólnoelektrownianymi: centralną pompownią, demineralizacją wody, warsztatem eksploatacyjnym, budynkiem usług technicznych, odpopielaniem, pompownią wody powrotnej, nawęglaniem i separacją lignitów. W dniu 22 grudnia tego roku do eksploatacji oddano blok nr 2.

Pięć wariantów
Ale tak naprawdę początek budowy Elektrowni Pątnów wyznacza data 25 stycznia 1957 roku. Wówczas to minister energetyki powołał specjalną komisję do opracowania lokalizacji szczegółowej elektrowni na węglu brunatnym w rejonie Pątnowa. Długotrwały proces badania warunków lokalizacyjnych pozwolił na dokładne i całkowite przeprowadzenie wstępnych uzgodnień z instytucjami i zakładami zainteresowanymi budową elektrowni.
W pierwszej jego fazie zaakceptowano pięć wybranych przez komisję wariantów lokalizacyjnych: wariant I – Mikorzyn, wariant II – Krzyzka, wariant III – Sławoszewek,  wariant IV – Białobród, wariant V – Kamienica.
Do ostatecznego, szczegółowego porównania techniczno-ekonomicznego weszły trzy wersje: wariant III – Sławoszewek, wariant IVa – Obrona (w terenie przesuniętym o 1,5 km na północ w stosunku do pierwotnego wariantu IV) oraz wariant Va – Holendry Pątnowskie, w terenie przesuniętym w stronę Jeziora Gosławskiego.

Wiążąca decyzja zapadła 10 sierpnia 1960 roku. Komisja uznała wówczas, że opracowanie jest prawidłowe i jednogłośnie wybrała lokalizację Elektrowni Pątnów według wariantu Va – Holendry Pątnowskie. Wariant ten wykazywał najniższe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne wynikające z możliwości zastosowania otwartego obiegu wody chłodzącej na Jeziorze Gosławskim o powierzchni około 522 ha.

600, 800, a może 1200
Moc Elektrowni Pątnów obliczono wstępnie na 600 MW. Pod uwagę brano trzy warianty uzyskania mocy. Pierwszy przewidywał zainstalowanie trzech turbin po 200 MW, drugi – pięć turbozespołów po 120 MW, a trzeci – jeden turbozespół 200 MW i trzy po 120 MW. Uznano, że tak dobrane moce nie naruszą w zasadniczy sposób opracowań górniczych. Po dokładnych wyliczeniach ekonomicznych najkorzystniejszy okazał się wariant I – 3 x 200 MW.

Dalsza faza wstępnego projektowania Elektrowni Pątnów przewidywała powiększenie mocy do 800 MW. Ten wariant zatwierdzony został przez Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego 22 stycznia 1962 roku. Zgodnie z projektem planowano zainstalowanie czterech bloków po 200 MW w oparciu o węgiel brunatny z odkrywek Pątnów, Kazimierz i Jóźwin. Bloki składać się miały z turbozespołów o mocy 200 MW produkcji radzieckiej i kotłów 650 t/h produkcji krajowej.

W toku prac projektowych postanowiono jednak zwiększyć moc elektrowni o dalszych 400 MW. Wynikało to z możliwości większego wydobycia węgla ze złóż pątnowskich (do 13,8 milionów ton rocznie). Jednak po przeprowadzeniu analizy zdolności chłodzących powierzchni jezior włączonych do obiegu okazało się, że istnieje możliwość schłodzenia wody dla mocy rzędu 1750 MW. Przy rozbudowie Elektrowni Konin do prawie 600 MW nie dawało to pełnej gwarancji schładzania 1200 MW Elektrowni Pątnów. Konieczne okazało się zatem uzyskanie dodatkowych powierzchni chłodzących. Koncepcja przewidywała całkowite włączenie do obiegu Jeziora Licheńskiego i południowej części Jeziora Ślesińskiego.

Elektrownia w budowie
W lutym 1961 roku Sejm PRL podjął uchwałę „O pięcioletnim planie rozwoju gospodarki narodowej na lata 1961-1965”, która stwierdza między innymi: …dla zapewnienia realizacji podstawowych kierunków rozwoju województwa poznańskiego należy w szczególności (…) rozpocząć, w 1962 roku, budowę Kopalni Węgla Brunatnego w Kazimierzu pod Koninem, a w 1963 roku elektrowni w Pątnowie.

2 lipca 1962 roku podjęto decyzję o projektowaniu Elektrowni Pątnów. Funkcję tę przejęło Biuro Projektów Energetycznych „ENERGOPROJEKT – Warszawa”. W rok później Dyrektor Zakładów Energetycznych Okręgu Zachodniego w Poznaniu powołał przedsiębiorstwo pod nazwą „Elektrownia Pątnów w budowie”, a jeszcze w listopadzie tego roku Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury wyraził zgodę na kompleksowe zatwierdzenie projektów technicznych poszczególnych obiektów elektrowni.

Elektrownia Pątnów zaprojektowana została jako elektrownia kondensacyjna o mocy 1200 MW, z otwartym obiegiem chłodzącym, opartym na systemie jezior: Pątnowskiego, Gosławskiego, Licheńskiego, Mikorzyńskiego, Wąsowskiego i Ślesińskiego. Łączna powierzchnia jezior włączonych do obiegu wynosi około 13 km2. Zapotrzebowanie wody chłodzącej na 1 blok 200 MW oszacowano na 27 000 m3/h, a dla całej elektrowni 162 000 m3/h. Zastosowano układ blokowy z międzystopniowym przegrzewaczem pary, turbiny radzieckie typu K-200-130, kotły walczakowe typu OP-650b na licencji KSG, młyny wentylatorowe o wydajności 38-45 ton/h.

Na podstawie zarządzenia ministra górnictwa i energetyki 18 lutego 1963 roku dyrektor Zakładów Energetycznych Okręgu Zachodniego ustalił, że w ramach Przedsiębiorstwa Zakłady Energetyczne Okręgu Zachodniego tworzy się zakład pod nazwą „Elektrownia Pątnów w Budowie”. Pierwszego maja 1963 roku stanowisko dyrektora tego zakładu objął mgr inż. Tadeusz Kołcz, a 1 kwietnia 1964 roku rozpoczęto wykopy pod budynek główny przyszłej siłowni.

Wizyty i akademie
Zainteresowanie tą wielką jak na owe czasy inwestycją było coraz większe. Na zaproszenie załogi 21 kwietnia 1967 roku przyjechał do Pątnowa wicepremier Julian Tokarski, a 22 lipca tegoż roku, z okazji obchodzonego Święta Odrodzenia Narodowego, odbyła się z jego udziałem akademia dla 3000 osób. Oprócz wicepremiera Tokarskiego uczestniczyli w niej wiceminister budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych Stefan Fariaszewski i radca ambasady ZSRR w Polsce A.M. Sepow.

Kolejne wielkie wydarzenie na terenie budowy miało miejsce niecałe dwa miesiące później. Drugiego września 1967 roku w Pątnowie odbyła się centralna akademia z okazji Dnia Energetyka, w której udział wzięli m. in. sekretarz KC PZPR Bolesław Jaszczuk, minister górnictwa i energetyki Jan Mitręga, przewodniczący Zarządu Głównego Związków Zawodowych Pracowników Energetyki Edward Kulczyński i I sekretarz KW PZPR w Poznaniu Jan Szydlak.

Tymczasem na budowie uruchamiano ukończone już obiekty, rozdzielnie i poszczególne podzespoły. Pod koniec września 1967 roku blok pierwszy, po przebyciu 72-godzinnego ruchu próbnego na pełnym obciążeniu, został przekazany do eksploatacji. Uroczyste zakończenie budowy Elektrowni Pątnów nastąpiło 13 grudnia 1969 roku z udziałem członka Biura Politycznego KC PZPR Bolesława Jaszczuka, zastępcy członka KC PZPR wiceministra budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych Mariana Olewińskiego oraz ministra górnictwa i energetyki Jana Mitręgi.

Wyk. fragment książki „Monografia konińskiej energetyki” R. Słowińskiego

Foto: archiwum
1 – Droga dojazdowa do budowy (marzec 1964)
2 – Wykopy pod budynek główny – przy pracy koparka KM 601 (marzec 1964)
3 – Budynek główny w grudniu 1965

1

1

2

2

3

3