2040 – czy się uda?

O ambitnym planie neutralności klimatycznej Wielkopolski wschodniej mówi Maciej Sytek, prezes Agencji Rozwoju Regionalnego.

Wielkopolska wschodnia leży w sercu Polski, w regionie, który dobrze radzi sobie gospodarczo i to sprawia, że planowana transformacja niesie dla subregionu wiele inwestycyjnych możliwości. Zresztą pewne działania już są podejmowane. Jeden z kluczowych pracodawców w regionie – grupa energetyczna ZE PAK uruchomiła w Brudzewie największą do niedawna w Polsce farmę fotowoltaiczną o mocy 70 MW na terenach wykorzystywanych wcześniej do odkrywkowego wydobycia węgla. Nadzieją napawa też udana transformacja, która kilka lat temu dokonała się w Turku. W mieście powstały nowe zakłady produkcyjne. Powiat turecki ma jedną z najniższych stóp bezrobocia w subregionie, oscylującą na poziomie 4%.

Niestety wzrost kosztów energii wpływa na sytuację finansową samorządów, które być może będą zmuszone ograniczać inwestycje. Co więcej, w nowej perspektywie finansowej będą musiały wyłożyć aż 30% wkładu własnego na realizację projektów, a nie jak dotychczas 15%. To spory wysiłek. Nie wiemy, czy gminy sobie z nim poradzą.

Aby przyspieszyć procesy transformacyjne w regionie ruszyła realizacja projektu LIFE AFTER COAL PL. Naszym celem jest wsparcie działań prowadzonych z różnych funduszy, w tym w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Chcemy dotrzeć do jak największej liczby mieszkańców z informacją o tym, jak efektywnie korzystać z unijnych środków w zakresie przybliżania Wielkopolski wschodniej do neutralności klimatycznej. W każdej gminie utworzone zostanie stanowisko doradcy klimatycznego, którego zadaniem będzie bezpośredni kontakt z mieszkańcami oraz informowanie zainteresowanych o tym, jak pozyskać środki na działania związane z poprawą efektywności energetycznej budynków mieszkalnych. Powiatowi doradcy klimatyczni współpracować będą natomiast z przedsiębiorcami działającymi na terenie danego powiatu celem wsparcia i doradztwa w obszarze transformacji energetycznej przedsiębiorstw.

Mamy nadzieję, że nowi eksperci rozpoczną prace w trzecim kwartale br. Projekt LIFE AFTER COAL PL, który realizowany będzie w latach 2023-2031, zawiera również inne komponenty. Dla przykładu jako Agencja Rozwoju Regionalnego będziemy wspierać przedsiębiorców przy realizacji proekologicznych inwestycji. Poza tym przewidziane zostały działania naukowe, edukacyjne i prawne polegające na wspieraniu samorządów w tworzeniu zielonych zamówień publicznych. Wszystkie te inicjatywy mają przyczynić się do tego, aby do 2040 roku Wielkopolska wschodnia osiągnęła neutralność klimatyczną.

Mamy przygotowanych kilka projektów strategicznych, których realizacja będzie kluczowa dla budowania zeroemisyjnej gospodarki. Wśród nich jest m.in. budowa linii produkcyjnej do seryjnej produkcji pojazdów wodorowych (GK ZEPAK) czy budowa zakładu przetwarzania materaców pokonsumenckich (Sun Garden Polska). Do tego dochodzą konkursy, w których przedsiębiorcy będą mieli szansę pozyskać środki na tworzenie produktów o zamkniętym cyklu życia i nie generujących przy tym zbyt wielu odpadów. To zadanie na lata, bowiem wymaga od firm wdrożenia całkowicie nowych rozwiązań.

Przedsiębiorstwa i zakłady pracy dość szybko osiągną efektywność energetyczną. Znacznie dłużej ten proces będzie trwał w przypadku mieszkańców, którzy żyją w nieocieplonych domach czy korzystają z emisyjnych źródeł ciepła. Na termomodernizację czeka ponad 33 tysiące budynków. Konieczna jest również wymiana ponad 90 tys. przestarzałych źródeł ciepła zasilanych paliwem stałym w mieszkalnictwie. Dlatego też część środków z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji przeznaczona zostanie na montaż instalacji fotowoltaicznych, pomp ciepła w budynkach mieszkalnych, a także na ich głęboką termomodernizację, której efektem będą co najmniej 30-procentowe oszczędności energii, zaś preferowane będą działania o oszczędności co najmniej 60-procentowej.

Do tej pory potrzebowaliśmy specjalistów w tradycyjnych zawodach związanych z górnictwem i energetyką. W najbliższych latach to się zmieni. Potrzebni będą m.in. specjaliści związani z cyfryzacją, technologiami wodorowymi, energetyką 4.0 opartą o odnawialne źródła energii. Wiele zawodów dopiero się narodzi. Ważne, by szkolnictwo branżowe na bieżąco dostosowywało się do potrzeb regionu i zapewniało wysoką jakość kształcenia. To samo dotyczy uczelni wyższych. Oferta musi być na tyle atrakcyjna, by zatrzymać młodych ludzi w regionie. Osobną kwestią pozostaje kształcenie pracowników przemysłu wydobywczo-energetycznego, których dotychczasowe kwalifikacje ulegają deaktualizacji. To również będzie ważny obszar wsparcia w nowej perspektywie finansowej.

Cel, jaki przed sobą postawiliśmy jest bardzo ambitny. To wszak o dekadę wcześniej niż wymaga tego od nas Komisja Europejska. To nie jest jednak PR, ale przemyślana strategia. Zamknięcie kopalni odkrywkowych i elektrowni zmniejszy emisję CO2 aż o 90%. Pozostanie kwestia ograniczenia emisji w innych obszarach – transporcie czy ciepłownictwie. Pamiętajmy jednak, że neutralność klimatyczna nie oznacza całkowitej bezemisyjności, a sytuację, w której produkujemy taką ilość dwutlenku węgla, którą środowisko jest w stanie wchłonąć w sposób naturalny. Myślę, że cele, które sobie założyliśmy, są realne, dlatego w przyszłość patrzę z optymizmem.

Źródło: WRPO.WIELKOPOLSKIE.pl